Historia

Pobiedziska leżą na Szlaku Piastowskim między Poznaniem a Gnieznem, niedaleko Ostrowa Lednickiego. Z racji swojego położenia przy tak ważnym trakcie handlowym i komunikacyjnym były świadkiem narodzin państwa polskiego. Zapisały w historii naszego kraju, może małą, ale na tyle ważną kartę, że Kazimierz Odnowiciel nadał w 1048 roku niewielkiej osadzie nazwę wywodzącą się od słowa pobieda (zwycięstwo). Jest ona prawdopodobnie związana ze zwycięską bitwą, którą stoczył książę Kazimierz w okolicach Pobiedzisk ze zbuntowanym namiestnikiem Mazowsza Masławem.

W 1257 roku Przemysław l nadał Pobiedziskom prawa miejskie, co uniezależniło je od kasztelani na Ostrowie Lednickim. W 1331 roku Krzyżacy splądrowali i zniszczyli miasto; wstrzymało to jego rozwój na dość długi okres.

Pobiedziska często odwiedzał król Władysław Jagiełło. W 1418 roku witał tu delegację wracającą z soboru w Konstancji, a w 1423 roku ufundował kościół św. Ducha i szpital dla ubogich. W roku 1458 za panowania Kazimierza Jagiellończyka, w okresie wojny 13-letniej, Pobiedziska wysłały na pomoc Malborkowi 15 uzbrojonych ludzi, podczas gdy Gniezno 20. Świadczy to o bogactwie miasta, gdyż uzbrojenie jednego człowieka było wówczas bardzo kosztowne.

Przez prawie cały okres swojego istnienia Pobiedziska były miastem królewskim. Wyjątek stanowią lata 1471-1497, kiedy należały do poznańskiego rodu Górków.

W 1513 roku miasto otrzymało przywilej organizowania cotygodniowych (czwartkowych) targów oraz jarmarku w dniu 24 marca. W drugiej połowie XVI wieku rozpoczyna się okres upadku gospodarczego Pobiedzisk. Pożary w roku 1561 i 1579, epidemia cholery (1625), potop szwedzki (1655), powojenna anarchia oraz kolejna epidemia przerwały rozwój Pobiedzisk na długie lata. Dopiero pod koniec XVII wieku do miasta i okolic napłynęli osadnicy, którzy zaczęli budować nowe domy, warsztaty i sklepy oraz zagospodarowywać leżącą odłogiem ziemię. Proces odbudowy i stabilizacji gospodarczej przerwała wojna północna (1700-1721). Pod jej koniec na Ziemię Pobiedziska napływają nowi osadnicy ze Śląska i Niemiec, którzy zakładają osady nazywane Olędrami, pobudza to rozwój miasta, a w szczególności handlu i rzemiosła.

Okres radości z powodu uchwalenia prawa dla miast i Konstytucji 3 Maja skończył się wraz z drugim rozbiorem Polski (1793) i wkroczeniem do Pobiedzisk wojsk pruskich. Z dokonanego przez nowe władze spisu wynika, że w mieście było 156 domów, w których mieszkało 791 osób. Funkcjonowało między innymi 106 warsztatów rzemieślniczych, 2 gospody z zajazdami, 3 młyny wodne oraz 2 szkoły. Wszystkie ulice były brukowane, a władze miejskie reprezentowało 11 urzędników. Ludność Pobiedzisk w latach niewoli dzielnie walczyła o zachowanie polskości, podejmując różnorodne inicjatywy. Należy zaliczyć do nich założenie w 1866 roku przez Maksymiliana Jackowskiego Kółka Rolniczego w Pobiedziskach, którego głównym celem było upowszechnianie wiedzy rolniczej i udzielanie pomocy małym gospodarstwom rolnym, założenie w 1908 roku Spółdzielni Rolniczo-Handlowej Rolnik i powstanie w 1905 roku Banku Ludowego. Oprócz tego aktywną działalność prowadziły towarzystwa patriotyczne, np. Towarzystwo Gimnastyczne Sokół, Towarzystwo Czytelni Ludowych, Koło Śpiewacze im. B. Dembińskiego, Katolickie Towarzystwo Robotników i Towarzystwo Przemysłowców.

29 grudnia 1918 roku mieszkańcy Pobiedzisk podjęli spontaniczną akcję przejmowania władzy od niemieckich urzędników oraz rozbrajania policjantów i osadników. Dnia 4 stycznia 1919 roku wyruszył z miasta pierwszy oddział powstańczy, który wziął m.in. udział w walkach o Inowrocław. Wkrótce oddziały powstańcze zostały przekształcone w regularną armię. Batalion z Pobiedzisk (około 400 osób) złożył na Rynku w dniu 13 kwietnia 1919 roku uroczystą przysięgę, którą odbierał generał Józef Dowbor Muśnicki

Dwudziestolecie międzywojenne to okres ogólnego zubożenia ludności. Szalejące bezrobocie pogłębiało kontrasty i budziło niezadowolenie społeczne. Mimo to w mieście pobudowano strażnicę, strzelnicę, boisko sportowe oraz urządzono plażę i przystań wodną nad Jeziorem Biezdruchowo. Wybudowano ratusz w stanie surowym, wykonano kanalizację burzową oraz ułożono płyty chodnikowe na głównych ulicach. Przed wybuchem wojny miasto liczyło 4255 mieszkańców, z których 157 było narodowości niemieckiej i 4 żydowskiej. Na terenie miasta działalność prowadziło ponad 70 warsztatów rzemieślniczych i 67 sklepów.

30 sierpnia 1939 roku powołano do wojska ok. 220 rezerwistów, a wśród nich; Mariana Sypniewskiego, Edmunda Bartlitza i Henryka Lewandowskiego, którzy w wyniku działań wojennych dostali się do niewoli radzieckiej i zostali zamordowani w Katyniu. 13 września w godzinach przedpołudniowych do miasta wjechały jednostki Wehrmachtu, które w porozumieniu z miejscową ludnością niemiecką zaczęły od razu wdrażać politykę terroru i eksterminacji. Przejawiała się ona wysiedleniami, zsyłką do obozów koncentracyjnych oraz karami śmierci i wiezienia. Z rąk hitlerowskiego wymiaru sprawiedliwości zginęło w okresie okupacji ponad 50 mieszkańców, wśród nich ostatni przedwojenny burmistrz, Jerzy Mroziński (aresztowany 17.05.1940 r., a zamordowany w Mauthausen – Guzen 3.04.1941 r.). 22 stycznia 1945 r. 45 Brygada Pancerna Gwardii, dowodzona przez płk. Nikitę Morgunowa, wyzwoliła Pobiedziska, wkraczając do miasta od strony Gniezna.

Po wojnie miasto rozwijało się bardzo wolno. Dopiero w połowie lat siedemdziesiątych nastąpiło widoczne ożywienie gospodarcze. Proces ten został przyspieszony w roku 1990, na skutek przywrócenia prawdziwej samorządności, umożliwiającej gminie gospodarowanie własnymi środkami finansowymi.

To już 750 lat

W 2007 roku mieszkańcy Pobiedzisk obchodzili 750. rocznicę nadania praw miejskich. Z okazji jubileuszu w mieście odbyły się stosowne uroczystości oraz szereg wydarzeń kulturalnych.

Okolicznościowe wydanie Biuletynu Pobiedziskiego (6mb, PDF)

Spis Burmistrzów i Przewodniczących MRN w Pobiedziskach

Dane Archiwum Państwowego (ul. 23 Lutego41/43, 60-967 Poznań 9; identyfikator – 000001169) udostępnione przez Dyrektora mgr Henryka Krystka